Het belang van sociaal-emotioneel leren (SEL) in de klas

Kinderen brengen een groot deel van hun tijd door op school of in de kinderopvang. Dit is bij uitstek de plek waar ze leren samen te spelen, conflicten op te lossen en emoties te begrijpen in een groepsomgeving. Steeds vaker beseffen scholen dat naast taal en rekenen ook sociaal-emotionele ontwikkeling aandacht verdient in het curriculum. Onderzoek toont aan dat structurele aandacht voor sociaal-emotioneel leren leidt tot tal van positieve effecten: een positievere houding naar zichzelf en anderen, minder gedragsproblemen, meer prosociaal gedrag, toename van sociale vaardigheden, een beter zelfbeeld én zelfs hogere schoolprestaties​

gordoncommunicatie.nl.

Met andere woorden, investeren in de emotionele ontwikkeling van leerlingen komt zowel het welbevinden als het leerklimaat ten goede. In een klas waar kinderen zich emotioneel veilig voelen, is er minder onrust en kunnen leerlingen zich beter concentreren en samenwerken.

Emotionele ontwikkeling en gedragsregulatie in onderwijsomgevingen

Leerkrachten herkennen het vast: een leerling die boos de klas stoort, een kind dat zich terugtrekt bij verdriet, of ruzies op het schoolplein door onbegrip. Dit soort situaties tonen aan hoe belangrijk emotieregulatie en sociale vaardigheden zijn in een groep. Veelgezochte onderwerpen door professionals gaan over “omgaan met emoties in de klas” en “gedragsproblemen voorkomen in het basisonderwijs”. De kern ligt vaak in sociaal-emotioneel leren (SEL): kinderen leren hun eigen emoties herkennen, die van anderen begrijpen en op een gepaste manier reageren. Wanneer leerlingen beter begrijpen wat ze voelen en waarom, kunnen ze ook beter hun gedrag reguleren. Een kind dat bijvoorbeeld leert om eerst diep adem te halen of een time-out te nemen wanneer het woedend is, zal minder snel agressief reageren. Evenzo leidt begrip en empathie onder klasgenoten tot minder pesten en conflicten. Door als school actief aan de slag te gaan met sociaal-emotionele ontwikkeling, creëer je een positiever groepsklimaat. Kinderen voelen zich veiliger en gezien, wat het leren bevordert. Bovendien geef je ze levensvaardigheden mee: een leerling die geleerd heeft ruzies uit te praten of teleurstelling te verwerken, heeft daar zijn hele verdere leven profijt van.

Veelvoorkomende thema’s en zoektermen rondom SEL in het onderwijs

In het onderwijsveld is er een groeiende aandacht voor termen als “sociaal-emotioneel leren basisschool”, “emotionele ontwikkeling kind opvang” en “gedragsregulatie in de klas”. Dit laat zien dat scholen en kinderopvangcentra actief op zoek zijn naar manieren om SEL te integreren. Enkele belangrijke thema’s die vaak terugkomen zijn:

• Klassenklimaat en welbevinden: Hoe zorg je voor een veilige sfeer waar kinderen zichzelf durven uiten? (Denk aan kringgesprekken over gevoelens of een vast moment om “hoe gaat het?” te bespreken.)
• Emoties leren herkennen en benoemen: Jongere kinderen in de kinderopvang en onderbouw leren basisemoties (blij, boos, bang, verdrietig) te herkennen. Oudere leerlingen verdiepen dit met complexere gevoelens als frustratie, trots of schaamte.
• Vaardigheden voor zelfregulatie: Onderwerpen als rustig worden na boosheid, omgaan met teleurstelling en concentratie bevorderen zijn erg in trek. Leerkrachten zoeken naar tools om kinderen te leren zelf tot rust te komen (bijv. door ademhalingsoefeningen of een stiltehoekje in de klas).
• Sociale vaardigheden en empathie: Van samenwerking in groepjes tot conflictoplossing op het schoolplein – lesmateriaal dat kinderen helpt zich in een ander te verplaatsen en vriendelijk te communiceren is populair. Thema’s als pesten voorkomen, respect voor verschillen en behulpzaamheid horen hierbij.

LumiMood inzetten in de klas of kinderopvang
LumiMood biedt een praktisch hulpmiddel voor leerkrachten en pedagogisch medewerkers om met bovenstaande thema’s aan de slag te gaan. De LumiMood Toolkit is ontworpen om sociaal-emotioneel leren toegankelijk en leuk te maken, zowel voor individuele kinderen als in groepsverband. Met de emotieherkenningskaarten kunnen kinderen in de klas spelenderwijs emoties leren identificeren. Bijvoorbeeld: in de kring kunnen leerlingen om de beurt een emotiekaart pakken en de emotie uitbeelden, terwijl de rest raadt welke het is – een leuke oefening die zowel voor plezier als inzicht in gevoelens zorgt​

jufsanne.com.

Je kunt ook elke dag een “emotie van de dag” kiezen: neem een kaart, bespreek met de groep welke emotie erop staat en stel vragen als “Wanneer voel je je zo?” of “Hoe zie je aan iemand dat hij dit voelt?”​

jufsanne.com.

Zulke gesprekken, al duren ze maar vijf minuutjes, normaliseren het praten over gevoelens in de groep.

Naast emotiekaarten bevat LumiMood kalmeringskaarten die uitstekend in de klas inzetbaar zijn. Deze kaarten geven simpele rustoefeningen of coping-strategieën die kinderen kunnen gebruiken als ze zich overspoeld voelen. Denk aan een kaart die een diepe ademhalingsoefening toont, of eentje die aangeeft om even je ogen te sluiten en aan iets leuks te denken. Leerkrachten kunnen een calming corner inrichten: een rustig hoekje in de klas met bijvoorbeeld de LumiMood poster en een set kalmeringskaarten waar een leerling naartoe kan om tot rust te komen. Dit geeft kinderen eigen verantwoordelijkheid over hun emoties: ze leren dat ze even uit de situatie mogen stappen en weten hoe ze kunnen kalmeren. In de kinderopvang kunnen pedagogisch medewerkers de kalmeringskaarten gebruiken om jonge kinderen te helpen na een huilbui of driftbui weer tot zichzelf te komen, bijvoorbeeld door samen de stappen op de kaart te doorlopen (zoals samen puffen als een draak om boosheid eruit te blazen).

Het werkboek uit de toolkit kan dienen als aanvulling op bestaande lesprogramma’s. Leerkrachten kunnen bijvoorbeeld wekelijks een opdracht of spel uit het werkboek kiezen om tijdens mentoruur of kringactiviteit te doen. Deze opdrachten laten kinderen reflecteren op eigen ervaringen: “Wanneer was je trots deze week?”, “Wat doe jij als je nerveus bent?”. Door dit op papier of in gesprekjes te oefenen, ontwikkelen leerlingen meer zelfbewustzijn en begrip voor elkaars emoties. Ook voor de buitenschoolse opvang of psz (peuterspeelzaal) biedt LumiMood laagdrempelige activiteiten die aansluiten bij de belevingswereld van kinderen.

Voordelen van LumiMood in een onderwijssetting

• Gebruiksvriendelijk en direct toepasbaar: De materialen van LumiMood vereisen geen uitgebreide training. Leerkrachten en begeleiders kunnen er meteen mee aan de slag, aanvullend op hun bestaande routine. Een emotiekaart bespreken kost slechts enkele minuten, maar levert waardevolle inzichten op.
• Aanvulling op bestaand programma: Veel scholen gebruiken al methodes zoals Kanjertraining of De Vreedzame School om sociaal-emotionele vaardigheden te bevorderen​

wij-leren.nl.

LumiMood sluit hier naadloos op aan als extra hulpmiddel in de dagelijkse praktijk. Het is flexibel inzetbaar: zowel in een vast SEL-uur als tussendoor wanneer de situatie erom vraagt (bijvoorbeeld een kalmeringskaart inzetten na een conflictsituatie).

• Visueel en tactiel leren: Kinderen – vooral jongere – reageren goed op visuele prikkels. De kleurrijke kaarten en poster trekken de aandacht en maken emoties concreet. Het vasthouden van een kaart of het plakken van een gevoelssticker op de poster is tastbaar en daardoor effectief, met name voor kleuters en kinderen met speciale behoeften.
• Betrokkenheid van ouders: Een mooi neveneffect is dat LumiMood de link tussen school en thuis versterkt. Leerkrachten kunnen ouders informeren over de emotiewoorden en oefeningen die op school worden gebruikt, zodat ouders dit thuis kunnen oppakken. Zo ontstaat een consistente aanpak rondom het kind. Geef een setje kaarten mee naar huis of deel een tip uit het werkboek in de nieuwsbrief – ouders zullen blij zijn met handvatten voor thuis, en kinderen ervaren herkenning in beide omgevingen.

Aansporing tot actie – samen werken aan emotioneel sterke kinderen

Sociale en emotionele vaardigheden zijn net zo essentieel als academische kennis. Als school, kinderopvang of andere opvoedomgeving wil je kinderen het gereedschap geven om succesvol en gelukkig op te groeien. LumiMood helpt om van sociaal-emotioneel leren een geïntegreerd onderdeel van de dag te maken. Ben je als onderwijsprofessional benieuwd hoe LumiMood jouw klas of groep kan versterken? We komen graag met je in contact!

Klaar om SEL een stapje hoger te tillen? Neem contact op voor een vrijblijvende demonstratie of offerte. We denken graag mee over maatwerk voor jouw school of organisatie. Je kunt ook direct de LumiMood Toolkit bestellen via onze website om zelf de materialen te ontdekken. Investeer vandaag in een positief klasklimaat en emotioneel veerkrachtige kinderen – met LumiMood leg je de basis voor een generatie die sterk in hun schoenen staat, vol zelfbewustzijn en empathie.